Een artistiek onderzoek begint net als ieder ander onderzoek uiteraard met de vraag ‘hoe is het probleem ontstaan’? Waarom lijkt er nu een gat te ontstaan in het zorgaanbod voor mensen die een beroep zouden moeten doen op mantelzorgers maar die hier (even) geen beroep op kunnen doen?
Inmiddels heb ik van alles en nog wat gelezen over de veranderingen in de zorg, de aantallen mantelzorgers en de groep van mensen over wie naasten en zorgprofessionals zich op dit moment ernstig zorgen maken. De term mantelzorg werd pas in 1972 geïntroduceerd. Ik dacht dat het woord veel ouder zou zijn, maar blijkbaar was mantelzorg pas in 1972 niet langer zo vanzelfsprekend dat het benoemd moest worden.
In 1968 werd de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten ingevoerd. Alle zorg die ze zorgverzekeraars niet vergoedde werd voortaan door de overheid in natura geleverd. Een belangrijke reden voor de invoering van de AWBZ was om de arbeidsmarktpositie van vrouwen te helpen verbeteren. Doordat vrouwen niet meer hoefden te zorgen voor zieken en andere hulpbehoevenden, konden zij aan de slag. Door het professionaliseren van de verzorging door de AWBZ ontstonden er ook veel banen voor voornamelijk vrouwen. Een hoopvolle ontwikkeling natuurlijk.
Maar bijna 50 jaar na de invoering van de AWBZ rijzen de zorgkosten de pan uit. Het moet goedkoper. Mensen moeten hun zelfredzaamheid vergroten en een beroep doen op hun eigen netwerk. En wie vormen voornamelijk dat netwerk waar hulpbehoevenden op terug kunnen vallen? Vrouwen. Er is in 50 jaar toch niet veel veranderd. Het merendeel van de mantelzorgers is vrouw. Bovendien doen vrouwen meer uitvoerende taken en de mannelijke mantelzorgers meer ondersteunende taken. Van een beetje mantelzorg worden mensen gemiddeld genomen gelukkig. Veel mantelzorgers zijn echter zwaar belast. Vrouwen hebben én een betaalde baan én voelen een grotere zorgdruk op hun schouders liggen. We kunnen natuurlijk snel stoppen met ons onderzoek en concluderen dat we in Nederland het kostwinnaarsmodel weer moeten invoeren. Gelukkig is dat niet alleen tegen al mijn feministische principes in, maar ook onrealistisch. Als samenleving als geheel, mannen en vrouwen, hebben we nieuw handelingsperspectief voor zorg nodig. We mogen dit niet aan een paar vrouwen overlaten, want anders hebben die reddende engelen straks zelf mantelzorg nodig.
[Anne Marth]
